وضعیت تولید پروپان در خاورمیانه و جهان

نگاهی بر وضعیت تولید پروپان در خاورمیانه و جهان

پروپان از مهم ترین محصولات بالادستی صنایع نفت و پتروشیمی می باشد و به دلیل ارزش حرارتی و نیز محصولاتی که از آن مشتق می شود اهمیت بالایی در این صنعت دارد. این ترکیب عمدتاً به صورت LPG که ترکیب پروپان و بوتان می باشد صادر می گردد. درصورتی که نیاز به پروپان خالص برای فرآیندهای پایین دستی باشد، نیاز است که پروپان از دیگر ترکیبات همراه مانند بوتان در پالایشگاه جداسازی شود.

پروپان عموما به عنوان سوخت (heating/cooking) و در مرحله بعد به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرد. پروپانی که به عنوان سوخت مصرف می شود با سوخت هایی همچون گاز طبیعی، روغن های حرارتی و برق رقابت دارد. در صنعت پتروشیمی، پروپان غالباً به عنوان خوراک کراکر بخار برای تولید اتیلن مورد استفاده قرار می گیرد. افزایش روز افزون تقاضای پروپیلن، تولید کنندگان این محصول را به سمت استفاده از تکنولوژی های جدید مانند PDH (تبدیل پروپان به پروپیلن) نیز سوق داده است.

پروپان از دو طریق گاز طبیعی و پالایشگاه نفت میتواند استحصال شود. میزان پروپان موجود در گاز طبیعی از مقادیر ناچیز تا ۶% گزارش شده است و در برخی میادین تا ۱۰% نیز گزارش شده است ولی میانگین جهانی میزان پروپان موجود در گاز طبیعی ۴-۲ % مولی می باشد. میزان پروپان در نفت خیلی پایین است، اما در واحدهای پایین دست شکست و ریفورمینگ، حجم قابل توجهی پروپان ایجاد می شود.

جدول زیر بیانگر نسبت تولید پروپان از دو منبع گازی و نفتی می باشد. همچنین میزان کل تولید جهانی نیز قابل مشاهده است:

جدول۱- میزان کل تولید جهانی پروپان به تفکیک منبع

سال تولید از طریق گاز طبیعی تولید از طریق پالایشگاه نفت کل تولید
2000 67.5 44.2 111.7
2005 75.1 45 120.1
2010 85.5 45.7 131.2
2017 114.2 51 165.2
WordPress Responsive Table

 

در سال ۲۰۱۷ حدود ۷۰% پروپان از گاز طبیعی و ۳۰% از پالایشگاه نفت بدست آمده است. میزان تولید جهانی در ۲۰۱۷ برابر ۱۶۵ میلیون تن بوده است که پیش بینی می شود طی ۵ سال آتی رشد متوسط ۲٫۷ درصدی داشته باشد. در پالایشگاه نفت، پروپان بعنوان ماده مقطره جدا می شود. برخی فرآیندها مانند کراکینگ، ریفورمینگ و … نیز پروپان تولید می کنند. پروپان در همه پالایشگاه های نفت و گاز تولید می شود ولی ممکن است ریکاوری نشود. در آمریکا همه پالایشگاه ها پروپان تولید میکنند اما اگر پالایشگاه کوچک باشد یا بازار LPG خوب نباشد، صاحب پالایشگاه آنرا برای مصارف گرمایشی می سوزاند. معمولاً پالایشگاه های با ظرفیت بالای ۱۰۰ هزار بشکه در روز، بازیابی پروپان برایشان بصرفه است. تولید پروپان در آمریکا تا سال ۲۰۱۰ بین دو منبع گاز طبیعی و نفت تقریبا یکسان بوده است ولی پس از آن، تولید پروپان از گازطبیعی دو برابر تولید از نفت شده است

واحدهای فرآوری، گاز پروپان را در قالب NGL از گاز طبیعی جدا میکنند و سپس در واحدهای جداسازی، پروپان از NGL جدا می شود. در واحدهای فرآوری گاز، پروپان موجود در NGL بصورتهای مختلفی از آن جدا می شود مثلا مخلوط پروپان/بوتان – پروپان/اتان – پروپان بالای ۹۰%.

پروپان و بوتان (LPG) از گاز طبیعی جدا می شوند ولی جداسازی اتان اختیاری است و بستگی به وضعیت بازار دارد (گاهی هزینه استخراج آن بیش از قیمت فروشش می شود). استخراج پروپان از طریق کاهش دما و افزایش فشار است. از روش های مرسوم و قدیمی مانند Refrigerated absorption میتوان ۹۰ تا ۹۸ % پروپان را استخراج کرد. روشهای جدید مانند cryogenic turbo-expander می توانند تا پروپان را تا بالای ۹۹% جدا کنند.

بازار جهانی و خاورمیانه

بزرگترین تولید کننده پروپان ایالات متحده آمریکا با ۵۰ میلیون تن تولید می باشد که ۳۲% تولید جهانی را شامل میشود. پس از آن خاورمیانه با ۳۵ میلیون تن تولید و ۲۲% سهم جهانی، در رتبه دوم قرار دارد. شمال شرق آسیا با ۳۸ میلیون تن مصرف، ۲۴% سهم مصرف جهانی را داشته و در رتبه اول می باشد. ایالات متحده با ۳۴ میلیون تن مصرف ۲۱٫۵% سهم جهانی و رتبه دوم را دارد. وضعیت تولید جهانی پروپان در مناطق مختلف در جدول زیر قابل مشاهده می باشد.

جدول۲- تولید جهانی پروپان به تفکیک مناطق

سال آسیای شمال شرق آسیای جنوب شرق جنوب غرب آسیا آفریقا خاورمیانه CIS و بالتیک اروپا مرکزی اروپای غربی آمریکای جنوبی مکزیزک کانادا ایالات متحده آمریکا مجموع
2010 7733 10251 3564 7665 29994 7124 990 10648 8689 4130 6533 33681 131003
2016 8304 12505 3783 8292 35375 9534 1139 10836 8803 3326 6214 50570 158681
WordPress Responsive Table

 

خاورمیانه بعد از آمریکا، دومین تولید کننده بزرگ پروپان می باشد که حدود ۲۲% تولید جهانی را در اختیار دارد. خاورمیانه با حدود ۲۰ میلیون تن صادرات در ۲۰۱۷، بزرگترین صادرکننده پروپان در جهان می باشد. همچنین خاورمیانه پس از شمال شرق آسیا، ایالات متحده آمریکا و اروپای غربی، چهارمین مصرف کننده بزرگ پروپان در جهان می باشد. حدود ۹۲% پروپان تولیدی در خاورمیانه از طریق گاز طبیعی و تنها ۸% آن از طریق پالایشکاه نفت می باشد.

بیشترین پروپان تولیدی خاورمیانه برای صادرات مخصوصا به آسیا استفاده می شود. بخشی از آن نیز برای مصرف داخلی بعنوان خوراک صنعت پتروشیمی بالاخص به صورت مخلوط پروپان و بوتان. جدول زیر تولیدکنندگان خاورمینه و میزان تولید آنها طی سال های مختلف را نشان می دهد.

جدول۳- تولیدات پروپان در خاورمیانه به تفکیک کشورهای منطقه

سال ایران عراق کویت قطر عربستان سعودی ترکیه امارات بقیه مجموع
2010 4110 814 2200 4652 14167 228 3007 816 29994
2016 5249 913 2353 6177 14169 294 5528 692 35375
WordPress Responsive Table

 

۶۲ در صد مصرف پروپان خاورمیانه در صنعت شیمیایی می باشد. بزرگترین مصرف کننده خاورمیانه عربستان سعودی با حدود ۱۰ میلیون و پس از آن ایران با ۲٫۵ و عراق با ۲٫۲ میلیون تن مصرف در ۲۰۱۷ می باشند. پس از عربستان امارات و قطر ایران چهارمین صادر کننده بزرگ پروپان در منطقه می باشد.

ایران پس از عربستان سعودی، قطر و امارات، چهارمین تولید کننده بزرگ خاورمیانه می باشد. ۴۰% تولید این منطقه به عربستان تعلق دارد در حالیکه سهم ایران، ۱۴% می باشد. با توجه به برنامه ریزی های انجام شده برای راه اندازی فازهای پالایشگاهی پارس جنوبی، پیش بینی می شود حجم قابل توجهی پروپان در آینده نزدیک به تولید کشور عزیزمان افزوده شود. امید است با برنامه ریزی دقیق و عملی بتوان نهایت ایجاد ارزش افزوده از این محصول مهم و استراتژیک را حاصل کرد.

مرکز پیشرفته توسعه زنجیره ارزش

شهریور ۱۳۹۸

ارسال نظر شما

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *