اجرا و پیگیری تکالیف هوای پاک در وزارت نفت/ اجرای طرح‌های ارتقای کیفی نفت‌کوره برای نخستین بار در دولت سیزدهم
در حالی که وزارت نفت دولت سیزدهم مانند سال‌های گذشته پیگیری ایفای تعهدهای خود در مسیر قانون هوای پاک را در همه زیرمجموعه‌ها در دستور کار
قرار داده است،به نظر می‌رسد گشایش چالش کهنه و مهم محیط زیستی آلودگی هر ساله هوا در کلانشهرها به‌ویژه شهر تهران، نیازمند همکاری میان‌دستگاهی، احساس مسئولیت و پاسخگویی دستگاه‌های مسئول و سرانجام عزم و اراده ملی همگانی است.
به گزارش شانا، در قانون هوای پاک، ۱۶۷ تکلیف برای دستگاه‌های مختلف تعیین شده که لازم است همه بخش‌های اجرایی در قبال وظایف خود پاسخگو باشند و به تکالیف‌شان از جمله بهینه‌سازی مصرف سوخت، گسترش و نوسازی حمل‌ونقل عمومی، جایگزینی خودروهای فرسوده و اصلاح وضع معادن آلاینده عمل کنند.
قانون هوای پاک برای کاهش آلودگی هوا همچنین تکالیف متعدد و متنوعی را به‌عهده وزارت نفت گذاشته است و باید گفت فارغ از اینکه اجرای بخش مهمی از این تکالیف، آن هم با وجود محدودیت‌های مالی وزارت نفت در شرایط تحریم به سرمایه‌گذاری کلان و منابع مالی گسترده نیاز دارد، با این حال وزارت نفت اقدام‌های پرشمار و مهمی را برای عمل به مفاد این قانون فراتر از محدودیت‌های اعمال‌شده اجرایی کرده است یا در حال اجرا دارد که در گزارش پیش رو این اقدام‌ها را در بخش‌های مختلف صنعت پالایش، صنعت گاز و صنعت تولید نفت، همچنین عوامل مهم در افزایش آلودگی هوا در سال‌های گذشته بررسی کرده‌ایم.
دولت سیزدهم همچنین به‌منظور اجرای تکالیف این قانون ۲۰ میلیارد دلار را به اجرای طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاهی به‌منظور توسعه کمّی و کیفی فرآورده‌های تولیدی اختصاص داده است که مهم‌ترین اقدام‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به‌منظور کاهش آلودگی هوا و اجرای تکالیف قانون هوای پاک افزایش مقدار سوخت پاک تحویلی به نیروگاه‌های کشور از سالانه ۷ میلیارد لیتر به سالانه ۱۸ میلیارد لیتر، افزایش کیفیت فرآورده‌های نفتی در ۵ پالایشگاه بزرگ کشور، بهره‌برداری از فاز دوم طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان، اجرای پنج پروژه افزایش ظرفیت و کیفی‌سازی فرآورده‌ها در پالایشگاه‌های اصفهان، شیراز، لاوان، آبادان و تبریز، بهره‌برداری از واحد تصفیه نفت‌گاز پالایشگاه نفت اصفهان با تولید روزانه نزدیک به ۲۰ میلیون لیتر نفت‌گاز با کیفیت یورو ۵، راه‌اندازی واحد تولید هیدروژن و PSA پالایشگاه تبریز برای افزایش ظرفیت واحد تصفیه نفت‌گاز و تولید نفت‌گاز و راه‌اندازی واحد ایزومریزاسیون پالایشگاه شیراز با هدف ارتقای کیفیت بیش از ۵ میلیون لیتر بنزین تولیدی این پالایشگاه به استاندارد یورو ۵ بوده است.
امضای قرارداد ارتقای کیفی نفت‌کوره در ۲ پالایشگاه برای نخستین بار در دولت سیزدهم
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در دولت سیزدهم با هدف عمل به تکالیف قانون هوای پاک، همچنین با رویکرد توسعه صنایع پالایشی اجرای طرح‌های ارتقای کیفی نفت کوره را که نیاز به فناوری پیچیده‌ای دارد و به‌دلیل تحریم سال‌ها مغفول مانده بود، با استفاده از توان فنی شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی برای نخستین بار در کشور اجرایی کرد و قرارداد ارتقای کیفی نفت کوره تولیدی پالایشگاه‌های نفت لاوان و کرمانشاه در آبان‌ماه امسال با بهره‌گیری از ظرفیت دانش فنی داخلی به امضا رسید.
این شرکت همچنین در نظر دارد با دستیابی به دانش فنی ارتقای کیفیت نفت‌کوره در کشور و اجرای پایلوت آن در این دو پالایشگاه، اجرای طرح‌های ارتقای کیفی نفت کوره تولیدی در ۶ پالایشگاه کشور را به‌سرعت اجرایی کند، همچنین این شرکت با پیگیری دقیق قانون بودجه سال ۱۴۰۲، تأمین منابع مالی با لحاظ کردن ۴۰ درصد از سود عملیاتی سالانه پالایشگاه‌ها به‌منظور تسریع در توسعه طرح‌های کیفی‌سازی را در دستور کار قرار داده است.
فراخوان طرح تعویض مخازن فرسوده سی‌ان‌جی تاکسی‌ها در آبان‌ماه ۱۴۰۲
فراخوان مدیریت طرح سی‌ان‌جی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی برای تعویض مخازن فرسوده تاکسی‌های دوگانه‌سوز در آبان‌ماه ۱۴۰۲، توزیع بنزین و گازوئیل یورو ۵ و ۴ در همه کلانشهرها، شهرهای بزرگ و محورهای مواصلاتی پرتردد، توزیع گازوئیل یورو ۵ اروپا تا حجم مقدور در صنایع شهرهای آلوده، اجرای طرح‌های توسعه‌ای صنعت سی‌ان‌جی، اجرای طرح رایگان گازسوز کردن خودروهای عمومی و سی‌ان‌جی‌سوز شدن ۲۹۰ هزار دستگاه برای اجرای مصوبه شورای اقتصاد، برنامه‌ریزی و به‌کارگیری مشوق‌ها برای توسعه استفاده از سی‌ان‌جی در ناوگان عمومی از جمله تاکسی‌ها، ون، وانت و مسافربرهای شخصی و حتی خودروهای شخصی، احداث جایگاه‌های جدید سی‌ان‌جی و توزیع روزانه ۲۰ میلیون مترمکعب سوخت پاک سی‌ان‌جی در سطح کشور از دیگر اقدام‌های وزارت نفت برای اجرای تکالیف قانون هوای پاک به‌ویژه در دولت سیزدهم بوده است.
پیشرفت اجرای طرح محیط زیستی کهاب در دولت سیزدهم
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از دو سال گذشته اجرای طرح محیط زیستی کهاب را در انبارها، جایگاه‌های عرضه سوخت و خودروهای نفتکش با نصب تجهیزات طرح در ۹ انبار نفت در کلانشهرهای اصفهان، شمال غرب تهران، کرج، بندرعباس، تبریز، مشهد، اهواز و اراک و تلاش برای تأمین اعتبار اجرای طرح در ۱۶ انبار کوچک و بزرگ دیگر را دنبال کرده است.
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی همچنین تجهیز ۵ هزار و ۲۹۲ دستگاه نفتکش (معادل ۵۰ درصد ناوگان نفتکش‌های حمل فرآورده) به تجهیزات طرح کهاب برای حمل بنزین درون‌شهری و اجرای مرحله نخست طرح در نزدیک به ۳ هزار جایگاه سوخت کشور را در دستور کار قرار داده است.
افزایش ۱۶ درصدی تحویل گاز طبیعی به نیروگاه‌ها
شرکت ملی گاز ایران نیز همسو با اجرای قوانین هوای پاک در ۸ ماهه امسال ۵ میلیارد مترمکعب گازِ بیشتر به مجموعه نیروگاه‌های گاز اختصاص داده است، به این معنا که ۵ میلیارد مترمکعب ذخیره راهبردی در سوخت‌های دیگر فراهم شد تا زمستان سال ۱۴۰۲ وزارت نیرو بتواند برق مورد نیاز کشور را تأمین کند. این شرکت همچنین کاهش ۳۰ درصدی سوزاندن گازهای مشعل در پالایشگاه‌های گازی در سال ۱۴۰۰ و استمرار آن را در دستور کار دارد.
گازرسانی به نیروگاه‌های کشور در نیمه نخست سال ۱۴۰۲، ۱۶ درصد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (۱۴۰۱) رشد یافته است، همچنین ذخیره‌سازی گاز در مخازن سراجه و شوریجه ۱۴ درصد افزایش یافته و به ۳ میلیارد مترمکعب رسیده است که مقداری بی‌سابقه در ۱۰ سال اخیر به‌شمار می‌رود.
شرکت ملی گاز ایران همچنین با اجرای طرح رایگان بهینه‌سازی موتورخانه واحدهای خانگی و تجاری، ۲۲۰ هزار مشترک تجاری، اداری و خانگی را برای اجرا شناسایی کرده و تاکنون بهسازی حدود ۸۰ هزار موتورخانه تکمیل شده است همچنین با تأمین سامانه گرمایشی (پکیج) ۱۰۰ هزار مرکز آموزشی و مدرسه با هزینه ۴۸۰ میلیارد تومانی برای کاهش مصرف سوخت مایع و کاهش آلودگی هوا تاکنون متعهدانه به اجرای تکالیف خود در اجرای قانون هوای پاک عمل کرده است.
جمع آوری گازهای مشعل و بهره‌برداری از فاز نخست ان‌جی‌ال ۳۲۰۰
شرکت ملی نفت ایران نیز برای اجرای قانون هوای پاک جمع‌آوری گازهای همراه نفت در قالب ۵۴ پروژه به ارزش ۵.۵ میلیارد دلار در همه میدان‌های نفتی و مراکز بهره‌برداری را در دستور کار قرار داده است. این شرکت همچنین جمع‌آوری ۱۸ میلیون مترمکعب گاز همراه نفت تا پایان سال ۱۴۰۲ را در برنامه دارد و برای خاموشی ۴۳ مشعل گاز همراه نفت در سال آینده و جمع‌آوری ۳۲ میلیون مترمکعب گاز همراه نفت (که این مقدار در سال ۱۴۰۴ به ۶۲ میلیون مترمکعب می‌رسد) برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کرده است.
بهره‌برداری از فاز نخست طرح NGL-۳۲۰۰ با سرمایه‌گذاری ۹۸۰ میلیون دلاری برای جمع‌آوری ۶ میلیون مترمکعب گازهای مشعل میدان‌های نفتی منطقه غرب کارون، سرمایه‌گذاری برای جمع‌آوری گازهای مشعل به‌منظور کاهش ورود آلاینده‌ها به جو و تأمین خوراک واحدهای پتروشیمی، امضای ۵۰ قرارداد همکاری با شرکت‌های داخلی به‌منظور جمع‌آوری گازهای مشعل میدان‌های نفتی منطقه شرق و غرب کارون گازهای مشعل به ارزش یک میلیارد دلار از مهم‌ترین اقدام‌های وزارت نفت برای اجرای تکالیف قانون هوای پاک بوده است.
بازده پایین نیروگاهی و لزوم اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف در نیروگاه‌ها
اگرچه منشأ مختلفی برای آلودگی هوای کلانشهرها در پاییز و زمستان از سوی کارشناسان و مسئولان سازمان‌های ذی‌ربط و دیگر مدیران سیاسی و صنعتی اعلام می‌شود، اما در حقیقت باید گفت آلودگی کلانشهرها ناشی از همه این چالش‌های لاینحل و کهنه بوده و همه این عوامل سهم خود را در این زمینه ایفا می‌کنند.
بازده نیروگاه‌های برق ایران ۳۴ تا ۳۹ درصد است و این عدد در کشورهای پیشرفته به حدود ۶۰ درصد می رسد. با بهبود تنها نیم‌درصد بازده نیروگاهی کشور، می‌توان سالانه ۸۴۶ میلیون مترمکعب سوخت صرفه‌جویی کرد. این موضوع همچنین شرایط ناترازی گاز در کشور به‌ویژه در فصل زمستان را تشدید و بخش عظیمی از سرمایه و انرژی شرکت ملی گاز ایران را صرف مصرف بالای سوخت در صنایع می‌کند.
وزارت نفت در گذشته سالانه ۸ میلیارد لیتر سوخت تحویل نیروگاه‌های کشور داده است، در حالی که این رقم به‌تازگی به سالانه ۱۸ میلیارد لیتر رسیده است و همین عدد به تنهایی نشان‌دهنده حجم بالای مصرف سوخت نیروگاهی، بازده بسیار پایین نیروگاه‌های پیر و خموده کشور و لزوم اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف در نیروگاه‌ها است.
تردد میلیون‌ها خودروی اسقاطی و موتورسیکلت فرسوده در سطح شهرها
یکی از منابع انتشار آلودگی هوا تردد خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده است که حجم انتشار آلاینده‌ها را در شهرها و کلانشهرها به مقدار قابل ملاحظه‌ای افزایش خواهد داد. اکنون نزدیک به ۴۰ درصد وسایل نقلیه کشور فرسوده است و همه خیابان‌های کلانشهرها از خودروهای فرسوده و خودروهای نوشماره پر شده است.
از طرفی طبق اعلام سازمان محیط زیست آلایندگی موتورسیکلت‌های فرسوده ۶ برابر آلایندگی خودروهای سواری است. اکنون حدود ۶.۵ میلیون خودروی فرسوده و ۹ تا ۱۰ میلیون موتورسیکلت فرسوده در ناوگان حمل‌ونقل کشور داریم که سال به سال نیز به تعداد این وسایل نقلیه فرسوده افزوده می‌شود، این در حالی است که با اجرای طرح‌های نوسازی تشویقی، می‌توان چرخه اسقاط را تسهیل کرد که البته اعتبارات لازم برای اجرای این طرح‌ها در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کشور پیش‌بینی شده است.
مصرف ۶۵ لیتری سوخت کامیون‌ها در هر ۱۰۰ کیلومتر
از سویی حجم زیادی از وسایل نقلیه‌فرسوده را خودروهای سنگین به خود اختصاص دادند که در این باره نیز لازم است با اجرای طرح‌های نوسازی ناوگان، مشوق‌های لازم را برای مالکان این خودروها ایجاد کرد. وزارت نفت در این زمینه به‌عنوان یک الگو عمل کرده و با نوسازی ناوگان حمل‌ونقل فرآورده خود از دیگر دستگاه‌ها در این باره پیشی گرفته است.
هر کامیون در کشور ۶۵ لیتر سوخت در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کند که یک فاجعه محیط. یستی به شمار می‌رود اگر این رقم به تنهایی به ۳۰ لیتر تبدیل شود، ۳۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر صرفه‌جویی می‌شود. مصرف گازوئیل بسیار بالا، مخاطرات جاده‌ای تردد این وسایل فرسوده، همچنین نبود استانداردهای روزآمد دنیا در این خودروهای فرسوده همگی سبب شده است افزون بر آلودگی بیشتر هوا، دیگر مخاطرات محیط زیستی و جاده‌ای را نیز به ناوگان خموده کشور تحمیل کند.
تردد هزاران اتوبوس فرسوده و معیوب در ناوگان حمل‌ونقل عمومی
بر اساس تازه‌ترین آمار وزارت راه و شهرسازی اکنون نزدیک به ۵ هزار دستگاه اتوبوس فرسوده در ناوگان حمل‌ونقل مسافر درون و برون‌شهری در حال تردد است که متأسفانه افزون بر ایجاد رخوت در ناوگان حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه در کلانشهرها، موجبات آلودگی هوای بیش‌ازپیش شهرهای بزرگ را فراهم کرده است. بخش قابل‌توجهی از اتوبوس‌های شرکت واحد هم‌اکنون از رده خارج شده و سرویس‌دهی نمی‌کند. متأسفانه در سال‌های اخیر جایگزینی برای اتوبوس‌های فرسوده نداشته‌ایم و با حد مطلوب در اتوبوسرانی فاصله زیادی داریم و توسعه حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه توسعه ریلی یا جایگزین کردن آنها با وسایل نقلیه برقی در این باره مؤثر است.
استفاده از مترو و تاکسی نشان‌دهنده فقر نیست
توسعه حمل‌ونقل عمومی همچنین نیازمند عزم و اراده ملی برای تغییر فرهنگ کهنه برچسب فقیر و ضعیف زدن به افرادی است که از ناوگان حمل‌ونقل عمومی نظیر مترو، اتوبوس و تاکسی استفاده می‌کنند. این در حالی است که حتی شخصیت‌های مهم سیاسی و مدیران دولتی در کشورهای توسعه‌یافته به‌منظور فرهنگ‌سازی و باور شخصی به لزوم حفاظت از محیط زیست از وسایلی نظیر تاکسی، مترو و حتی دوچرخه استفاده می‌کنند. در حالی که در کشور ما این فرهنگ غلط و بی‌اساس متأسفانه سبب شده است هزاران راننده خودروی تک‌سرنشین با خودخواهی هرچه تمام‌تر حتی در روزهای اضطرار آلودگی هوا، استفاده از وسیله نقلیه شخصی را به‌صورت تک‌سرنشین بر تردد با وسایل عمومی ترجیح دهند و بر آلودگی بیشتر کلانشهرها دامن بزنند که البته در این میان نمی‌توان از دلیل قابل‌پذیرش عده‌ای نیز برای ضعیف بودن ارائه خدمات و زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی در کشور غافل بود.
استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها برای ارائه راهکارهای جدید
در چند دهه گذشته فکری برای حل مشکل آلودگی هوا نشده است و از ظرفیت شرکت‌های نوپا و دانش‌بنیان نیز در این باره استفاده نمی‌شود. امروز جوانان کشور و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با ابداعات خود برخی مشکلات آلودگی هوا را برطرف کنند که باید به آنها اعتماد کرد و از توانمندی‌شان بهره برد. امروز همه دستگاه‌ها باید پای کار بیایند تا معضل آلودگی هوا برطرف شود، زیرا در صورتی که فکری به حال این موضوع نشود، در آینده با لطمات جبران‌ناپذیری از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی روبه‌رو خواهیم شد.
در میان همه این موارد البته دلایلی مانند پایین بودن استاندارد مصرف سوخت خودروها، رعایت نشدن استانداردهای خودروسازی از سوی خودروسازها، توسعه نیروهای تجدیدپذیر، لزوم اجرای سختگیرانه قوانین معاینه فنی در همه شهرها و پای کار آمدن تمامی نهادهای مسئول، به‌کارگیری ظرفیت‌های ملی و عزم و اراده ملی، همچنین تخصیص بودجه برای رفع اورژانسی و هرچه سریع‌تر این معضل بزرگ که می‌تواند زمینه‌ساز ظهور و بروز انواع بیماری در نسل آینده ایران باشد، جلوگیری کرد.